ONZE OPROEP
Al vóór de pandemie liepen 23 miljoen kinderen in de EU het risico op armoede of sociale uitsluiting. De financiële moeilijkheden waar gezinnen in Europa momenteel onder gebukt gaan en de ontwrichting van onderwijs en opvang maken de situatie nóg zorgwekkender. Vanwege de pandemie zijn beperkingen opgelegd om de volksgezondheid te beschermen; veel leerlingen hebben daardoor een achterstand opgelopen en een aantal heeft zelfs de school verlaten. Het gebrek aan contact met leeftijdsgenoten is niet zonder gevolgen gebleven voor de geestelijke gezondheid van kinderen. De impact van een en ander is voor sommige groepen veel zwaarder dan voor andere, afhankelijk van hun sociaaleconomische achtergrond, ook al is de armoede over het algemeen toegenomen.
Sommige kinderen worden harder getroffen, wat zorgwekkend is omdat de toch al bestaande ongelijkheid zo nog toeneemt. We roepen de Europese instellingen dan ook op zich met hernieuwde ijver in te zetten voor een kinderunie, dat wil zeggen een unie die gelijke kansen voor alle kinderen garandeert; ook moet zo snel mogelijk werk worden gemaakt van de kindergarantie en van een herstelinstrument voor de EU dat echt het verschil kan maken voor de volgende Europese generaties.
Het lijdt geen twijfel dat de zwakke positie van Europa het gevolg is van toegenomen ongelijkheid en aanhoudende ondermijning van de welvaart, waardoor onze samenleving kwetsbaarder is geworden voor economische, ecologische en, zoals we hebben gezien, gezondheidscrises.
Onze kinderen zijn de sleutel tot een meer rechtvaardige en duurzame samenleving. Er is overvloedig bewijs dat de eerste levensjaren al bepalend zijn voor toekomstkansen en dat die ongelijkheid voor het grootste deel van generatie op generatie in stand wordt gehouden. Veel gezinnen met jonge kinderen moeten het op dit moment stellen zonder de nodige steun, en amper de helft van de EU-lidstaten slaagt erin de EU-doelstelling van voorschools onderwijs en opvang voor 33 % van de kinderen jonger dan drie te verwezenlijken.
Ook zonder de impact van COVID-19 zouden de cijfers van Eurostat verontrustend zijn. In 9 landen is er voor minder dan 1 op de 5 kinderen opvang, en dat ene kind is dan doorgaans afkomstig uit een welgesteld gezin. Het is zorgelijk dat kinderen uit kansarme gezinnen, kinderen met speciale behoeften, huishoudens met een laag inkomen en mensen op het platteland en in afgelegen gebieden veel minder vaak gebruik maken van voorschools onderwijs en opvang.
In sommige landen maakt niet eens 20 % van deze kinderen gebruik van de voorzieningen voor voorschools onderwijs of opvang, terwijl dat voor meer dan 70 % van kinderen uit de groep gezinnen met de hoogste inkomens wel het geval is. Een studie van de FEPS en partners toont aan dat Europese kinderen van 0 tot 3 jaar die tot de 40 % huishoudens met de laagste economische status behoren, 15 % meer kans hebben om als tiener gemiddelde resultaten te behalen als zij vanaf de leeftijd van 1 of 2 jaar toegang hebben tot kinderopvang. In de studie wordt benadrukt dat sociale voorzieningen van invloed zijn op de latere onderwijsresultaten van kinderen; zo doen kinderen uit kansarme gezinnen het op school bijvoorbeeld beter als de arbeidsparticipatie van vrouwen boven het EU-gemiddelde ligt en beide ouders recht hebben op ouderschapsverlof.
Het is derhalve zaak inclusieve kwaliteitsdiensten aan te bieden, omdat anders opvang en voorschools onderwijs in Europa een middel zullen blijven voor kinderen uit welvarender gezinnen om hun potentieel optimaal te benutten, in plaats van een manier om de ongelijkheid terug te dringen en sociale uitsluiting uit te bannen.
Als progressieve fractie pleiten wij voor een systemische transformatie. Voorschools onderwijs en opvang mogen niet langer vraaggestuurd zijn; bedoeling is dat voortaan elk kind aanspraak kan maken op een in de Europese wetgeving verankerd wettelijk en sociaal recht op deze diensten.
De EU is politiek in staat om haar beleid te vernieuwen en een nieuw tijdperk in te luiden waarin alle Europese kinderen steun krijgen en zich kunnen ontwikkelen, en om de hierboven beschreven hardnekkige ongelijkheid aan te pakken. Als progressieve leiders, academici en activisten uit heel Europa baseren wij onze visie op een kinderunie op de volgende doelstellingen:
1. Snelle inwerkingtreding van de Europese kindergarantie. Tal van leden van het Europees Parlement en de hele progressieve politieke familie hebben aangedrongen op een Europese kindergarantie waarmee het veelzijdige probleem van kinderarmoede kan worden aangepakt.
Dankzij de kindergarantie zou elk Europees kind dat in armoede leeft of het risico loopt in armoede te vervallen, toegang krijgen tot gratis kwaliteitsopvang, naast gezondheidszorg, onderwijs, fatsoenlijke huisvesting en behoorlijke voeding. Nu de onderhandelingen aan de gang zijn moeten we alles in het werk stellen om ervoor te zorgen dat de kindergarantie integraal deel gaat uitmaken van het EU-beleid. Daartoe moet 20 miljard euro worden vrijgemaakt en moeten de lidstaten in het kader van hun nationale ESF+-programma’s financiële verbintenissen aangaan.
2. Ontwikkeling van een investeringsecosysteem voor Europese kinderen, te beginnen met een correcte planning van de financiële middelen van Next Generation EU. Nu de gevolgen van de pandemie met name kinderen treffen, moet de kinderunie centraal komen te staan in de Europese herstelstrategie. Dit houdt in dat de nationale herstelplannen meer worden toegespitst op het uitbouwen van kinderopvang voor de toekomstige generaties van Europa.
Een investeringsecosysteem voor Europese kinderen moet voortbouwen op de kindergarantie, de faciliteit voor herstel en veerkracht, de structuurfondsen en nationale middelen, zodat iedereen daadwerkelijk toegang krijgt tot inclusieve kwaliteitsvoorzieningen voor voorschools onderwijs en opvang; daarbij moet bijzondere aandacht uitgaan naar de meest kwetsbare kinderen en gezinnen.
3. Zorgen voor gelijke toegang tot inclusieve kwaliteitsvoorzieningen voor voorschools onderwijs en opvang voor iedereen. Het Europees recht moet voorzien in universele en betaalbare overheidsvoorzieningen voor iedereen en specifieke middelen voor kansarme en kwetsbare kinderen, zodat de rechten van kinderen worden geëerbiedigd en zij hun wettelijke aanspraken kunnen doen gelden. Het bevorderen van kwaliteit en inclusiviteit zijn topprioriteiten. Dit houdt het volgende in: i) leerkrachten moeten een fatsoenlijk loon en passende opleiding krijgen, zodat zij Europa’s volgende generatie de vaardigheden kunnen aanleren die in de 21e eeuw nodig zijn om te slagen; ii) kinderen moeten mondiger worden gemaakt en worden aangemoedigd zich in te zetten voor verandering; iii) het moet gemakkelijker worden om ouders en gemeenschappen bij een en ander te betrekken; iv) de synergieën tussen voorschools onderwijs en opvang en het beleid inzake sociale bescherming en arbeid moeten beter worden benut. Om structurele ongelijkheid als risicofactor voor de ontwikkeling van kinderen aan te pakken, zijn de volgende maatregelen van doorslaggevend belang: inkomensondersteuning, een actief arbeidsmarktbeleid waarbij met name aandacht uitgaat naar werkgelegenheid voor vrouwen, fatsoenlijke minimumlonen die wettelijk of via collectieve onderhandelingen zijn vastgelegd, en gepast en genderneutraal ouderschapsverlof.
De COVID-19-pandemie heeft kwetsbare huishoudens voor nieuwe en dramatische uitdagingen gesteld. Als deskundigen, activisten en beleidsmakers vinden wij dat het tijd is dat Europa de lat hoger legt; vandaar onze dringende oproep om werk te maken van een kinderunie. Wij verzoeken de EU met andere woorden om aan de verwachtingen van haar burgers te voldoen en niet alleen via de bankenunie, de kapitaalmarktenunie, de energie-unie en andere vormen van economische samenwerking te zorgen voor welzijn, maar ook door middel van een sociale Unie die het welzijn van alle kinderen hoog in het vaandel draagt.
