Η ΕΚΚΛΗΣΗ ΜΑΣ
Εντός των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήδη πριν από την πανδημία, 23 εκατομμύρια παιδιά αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Οι οικονομικές δυσκολίες που βίωσαν οι ευρωπαϊκές οικογένειες κατά την περίοδο αυτή, καθώς και η διακοπή της παροχής υπηρεσιών εκπαίδευσης και φροντίδας, άσκησαν πρόσθετη πίεση σε μια ήδη ανησυχητική κατάσταση. Οι περιορισμοί που επέφερε η πανδημία στη δημόσια υγεία δυσκόλεψαν πολλούς να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους και οδήγησε ορισμένους να εγκαταλείψουν παντελώς το σχολείο. Η αδυναμία κοινωνικοποίησης με τους συνομηλίκους τους επηρέασε την ψυχική υγεία των παιδιών. Οι συνέπειες ήταν πολύ άνισες ανάλογα με το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, παρότι η φτώχεια επιδεινώθηκε.
Ο αντίκτυπος της πανδημίας στις ανισότητες μεταξύ των παιδιών είναι ανομοιόμορφος και ανησυχητικός. Για τον λόγο αυτό, ζητούμε μια ανανεωμένη προσπάθεια των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων με στόχο τόσο την επίτευξη μιας Ένωσης των Παιδιών, μιας ένωσης που θα εγγυάται ίσες ευκαιρίες σε όλα τα παιδιά, όσο και την ανάληψη άμεσης δράσης για την Εγγύηση για τα Παιδιά και για ένα μέσο Next Generation EU (Επόμενη Γενιά ΕΕ) που θα λειτουργεί πραγματικά προς όφελος των επόμενων γενιών της Ευρώπης.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ευπάθεια της Ευρώπης είναι αποτέλεσμα αυξημένων ανισοτήτων και παρατεταμένης υπονόμευσης της ευημερίας που έχουν καταστήσει την κοινωνία μας πιο ευάλωτη σε οικονομικές, περιβαλλοντικές και, όπως είδαμε, υγειονομικές κρίσεις.
Τα παιδιά μας είναι το κλειδί για την οικοδόμηση πιο δίκαιων και βιώσιμων κοινωνιών. Συντριπτικά στοιχεία δείχνουν ότι οι ανισότητες ως προς τις ευκαιρίες ζωής διαμορφώνονται ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας και μεταφέρονται σε μεγάλο βαθμό από γενιά σε γενιά. Επί του παρόντος, πολλές οικογένειες με μικρά παιδιά δεν λαμβάνουν επαρκή στήριξη και μόνο τα μισά κράτη μέλη της ΕΕ έχουν επιτύχει τον στόχο της ΕΕ για κάλυψη κατά 33 % της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας (ΠΕΦ) κάτω των 3 ετών.
Τα αριθμητικά στοιχεία που παρέχει η EUROSTAT θα ήταν ανησυχητικά ακόμη και χωρίς τις επιπτώσεις της νόσου COVID-19. Σε 9 χώρες, λιγότερο από 1 στα 5 παιδιά απολαμβάνει παιδική φροντίδα, η οποία μάλιστα ωφελεί συνήθως τα πιο εύπορα νοικοκυριά. Πράγματι, είναι ανησυχητικό ότι τα παιδιά από μειονεκτούσες οικογένειες, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες, τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος και τα άτομα που ζουν σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές επωφελούνται πολύ λιγότερο από τις υπηρεσίες ΠΕΦ.
Σε ορισμένες χώρες, λιγότερο από το 20 % των παιδιών αυτών καλύπτονται από οποιουδήποτε είδους ΠΕΦ, σε σύγκριση με ποσοστό άνω του 70 % μεταξύ των νοικοκυριών με υψηλό εισόδημα. Σύμφωνα με μελέτη του Ιδρύματος Ευρωπαϊκών Προοδευτικών Σπουδών (FEPS) και των εταίρων του, στην Ευρώπη, τα παιδιά ηλικίας 0 έως 3 ετών που εμπίπτουν στο 40 % της χαμηλότερης κοινωνικοοικονομικής κλίμακας έχουν περίπου 15 % περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν μέσες βαθμολογικές επιδόσεις κατά την εφηβεία τους, εφόσον τους δοθεί πρόσβαση σε παιδική φροντίδα στην ηλικία μεταξύ 1 ή 2 ετών. Στη μελέτη επισημαίνεται ότι οι διατάξεις για την κοινωνική πρόνοια επηρεάζουν τις μεταγενέστερες σχολικές επιδόσεις των παιδιών, ενώ, για παράδειγμα, όταν τα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών είναι υψηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ και όταν και οι δύο γονείς είναι επιλέξιμοι για γονική άδεια, τα παιδιά από μειονεκτούντα νοικοκυριά μπορούν ευκολότερα να επιτύχουν ικανοποιητικές εκπαιδευτικές επιδόσεις.
Αυτό δείχνει ότι, εάν δεν προσφέρουμε ποιοτικές και χωρίς αποκλεισμούς υπηρεσίες, φροντίδα και εκπαίδευση στα πρώτα χρόνια της ζωής των παιδιών στην Ευρώπη, θα εξακολουθήσει να παρέχεται η δυνατότητα στα παιδιά των πιο εύπορων νοικοκυριών να αξιοποιούν πλήρως τις δυνατότητές τους, αντί να επιτυγχάνεται η μείωση των ανισοτήτων και η εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού.
Ως προοδευτικοί, ζητούμε έναν συστημικό μετασχηματισμό: το τέλος της ΠΕΦ ως βασιζόμενης στη ζήτηση υπηρεσίας και την αρχή μιας εποχής όπου αυτή θα αποτελεί δικαίωμα κάθε παιδιού. Ένα νομικό και κοινωνικό δικαίωμα κατοχυρωμένο από το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Η ΕΕ διαθέτει την ικανότητα για πολιτικές καινοτομίες, αλλά και την πολιτική ισχύ προκειμένου να προωθήσει μια νέα εποχή στήριξης και ανάπτυξης για όλα τα παιδιά στην Ευρώπη και να καταπολεμήσει αυτές τις τόσο επίμονες τάσεις ανισότητας. Για τον σκοπό αυτό, ως προοδευτικοί ηγέτες, επιστήμονες και ακτιβιστές από ολόκληρη την Ευρώπη, το όραμά μας για μια Ένωση των Παιδιών βασίζεται στους ακόλουθους στόχους:
1. Ταχεία έναρξη ισχύος της Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τα Παιδιά. Πολλά μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ολόκληρη η προοδευτική οικογένεια έχουν ζητήσει μια Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα Παιδιά με μέλημα την αντιμετώπιση των πολυδιάστατων πτυχών της παιδικής φτώχειας.
Η Εγγύηση για τα Παιδιά θα διασφαλίζει ότι κάθε παιδί που βρίσκεται σε κατάσταση φτώχειας ή διατρέχει κίνδυνο φτώχειας στην Ευρώπη θα έχει πρόσβαση σε ποιοτική και δωρεάν βρεφονηπιακή φροντίδα, καθώς και σε υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση, αξιοπρεπή στέγαση και επαρκή διατροφή. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται και πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε η Εγγύηση για τα Παιδιά να καταστεί αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ειδικό προϋπολογισμό ύψους 20 δισεκατομμυρίων ευρώ και δεσμευτικές χρηματοδοτικές υποχρεώσεις για τα κράτη μέλη στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων τους που εμπίπτουν στο ΕΚΤ+.
2. Ανάπτυξη ενός επενδυτικού οικοσυστήματος για τα παιδιά της Ευρώπης, ξεκινώντας από τον ορθό σχεδιασμό της χρηματοδότησης του μέσου Next Generation EU. Δεδομένου ότι στα παιδιά έχουν υποστεί τόσα πολλά από τα πλήγματα της πανδημίας, η Ένωση των Παιδιών θα πρέπει να καταστεί θεμελιώδης πυλώνας της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ανάκαμψη, πράγμα το οποίο απαιτεί ευθυγράμμιση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης με τις υπηρεσίες φροντίδας των μελλοντικών γενιών της Ευρώπης.
Ένα επενδυτικό οικοσύστημα για τα παιδιά στην Ευρώπη θα πρέπει να βασίζεται στην Εγγύηση για τα Παιδιά, στον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, στα Διαρθρωτικά Ταμεία και στους εθνικούς πόρους για την ενίσχυση της αποτελεσματικής παροχής ποιοτικών και χωρίς αποκλεισμούς υπηρεσιών ΠΕΦ για όλους, με ιδιαίτερη έμφαση στους πλέον ευάλωτους, παιδιά και οικογένειες.
3. Διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα για όλους. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία οφείλει να διασφαλίζει τα νόμιμα δικαιώματα των παιδιών με καθολικές και οικονομικά προσιτές δημόσιες διατάξεις για όλους και ειδικούς πόρους για τα μειονεκτούντα ή διατρέχοντα κίνδυνο παιδιά. Η προώθηση της ποιότητας και η συμμετοχικότητα αποτελούν βασικές προτεραιότητες. Αυτό σημαίνει: i) παροχή αξιοπρεπών μισθών και κατάρτισης στους εκπαιδευτικούς ώστε να εφοδιάσουν τα παιδιά της επόμενης γενιάς της Ευρώπης με τις δεξιότητες του 21ου αιώνα που απαιτούνται για την επιτυχία τους· ii) ενίσχυση της χειραφέτησης των παιδιών και του ρόλου τους ως παραγόντων αλλαγής· iii) διευκόλυνση της συμμετοχής των γονέων και των κοινοτήτων· iv) αξιοποίηση των συνεργειών της ΠΕΦ με τις πολιτικές στον τομέα της κοινωνικής προστασίας και της εργασίας. Έμπρακτη αντιμετώπιση των διαρθρωτικών ανισοτήτων ως παραγόντων κινδύνου για την ανάπτυξη των παιδιών, μέτρα στήριξης του εισοδήματος για τα παιδιά, ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, ιδίως για την απασχόληση των γυναικών· καθοριστικοί παράγοντες είναι οι αξιοπρεπείς κατώτατοι μισθοί που διασφαλίζονται δια νόμου ή με συλλογικές διαπραγματεύσεις, καθώς και οι κατάλληλες, ουδέτερες ως προς το φύλο, γονικές άδειες.
Η πανδημία COVID-19 θέτει νέες και δραματικές προκλήσεις στα ευάλωτα νοικοκυριά. Ως εμπειρογνώμονες, ακτιβιστές και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, πιστεύουμε ότι είναι καιρός να αυξήσουμε τις φιλοδοξίες της Ευρώπης και να προωθήσουμε αυτή την ισχυρή έκκληση για μια Ένωση των Παιδιών. Η ΕΕ καλείται, ως εκ τούτου, να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των πολιτών της και να διασφαλίσει την ευημερία όχι μόνο μέσω της Τραπεζικής Ένωσης, της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, της Ενεργειακής Ένωσης και άλλων μορφών οικονομικής συνεργασίας, αλλά και μέσω μιας Κοινωνικής Ένωσης με ισχυρή εντολή για τη διασφάλιση της ευημερίας κάθε παιδιού.
