NASK APEL
Jeszcze przed pandemią w granicach Unii Europejskiej 23 mln dzieci było zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Trudności finansowe, z jakimi borykają się europejskie rodziny w tym okresie, a także zakłócenia w świadczeniu usług edukacyjnych i opiekuńczych, dodatkowo utrudniły i tak już niepokojącą sytuację. Ograniczenia w sektorze zdrowia publicznego spowodowane pandemią utrudniły wielu osobom kontynuowanie nauki i spowodowały, że część z nich całkowicie zakończyła naukę. Na zdrowie psychiczne dzieci wpłynęło pozbawienie ich możliwości utrzymywania bezpośredniego kontaktu z rówieśnikami. Konsekwencje są bardzo zróżnicowane w zależności od sytuacji społeczno-ekonomicznej, ale sytuacja w zakresie ubóstwa pogorszyła się.
Wpływ pandemii na nierówności, jakich doświadczają dzieci, jest nie tylko nierównomierny ale również alarmujący. Z tego względu wzywamy instytucje europejskie do wznowienia wysiłków w celu utworzenia Unii na rzecz Dzieci, unii gwarantującej równe szanse wszystkim dzieciom, oraz do szybkiego działania w kierunku realizacji gwarancji dla dzieci oraz europejskiego instrumentu na rzecz naprawy (Next Generation EU), który naprawdę działa w interesie przyszłych pokoleń Europy.
Nie ulega wątpliwości, że słabość Europy jest wynikiem rosnących nierówności i przedłużającego się osłabienia państwa opiekuńczego, co sprawiło, że nasze społeczeństwo stało się bardziej narażone na kryzysy gospodarcze, środowiskowe, a także – o czym się przekonaliśmy – na kryzysy zdrowotne.
Nasze dzieci mają kluczowe znaczenie dla budowania bardziej sprawiedliwych i zrównoważonych społeczeństw. Liczne dowody wskazują, że nierówności w zakresie szans życiowych powstają już we wczesnych latach życia i są w dużej mierze przekazywane z pokolenia na pokolenie. Obecnie wiele rodzin z małymi dziećmi nie otrzymuje odpowiedniego wsparcia, a jedynie połowa państw członkowskich UE osiągnęła unijny cel polegający na objęciu 33% dzieci poniżej trzeciego roku życia wczesną edukacją i opieką.
Dane dostarczane przez EUROSTAT byłyby niepokojące nawet bez efektu wywołanego pandemią COVID-19. W 9 krajach mniej niż jedno dziecko na 5, i to zazwyczaj pochodzące z lepiej sytuowanego gospodarstwa domowego, korzysta z opieki. W rzeczywistości niepokojące jest to, że korzystanie z usług wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem jest znacznie mniej powszechne wśród dzieci z rodzin znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, dzieci o specjalnych potrzebach, dzieci z gospodarstw domowych o niskich dochodach oraz osób mieszkających na obszarach wiejskich i oddalonych.
W niektórych krajach mniej niż 20% tych dzieci jest objętych wszelkiego rodzaju wczesną edukacją i opieką nad dzieckiem, w porównaniu z ponad 70% dzieci z gospodarstw domowych o najwyższych dochodach. W badaniu przeprowadzonym przez Europejską Fundację Studiów Postępowych wraz z partnerami stwierdzono, że europejskie dzieci w wieku od 0 do 3 lat, które należą do 40% gospodarstw domowych o najniższym statusie społeczno-ekonomicznym, mają o 15% większe szanse na osiągnięcie średnich wyników jako nastolatki, jeśli mają dostęp do placówek opieki nad dziećmi od pierwszego lub drugiego roku życia. W badaniu podkreślono, że świadczenia socjalne mają wpływ na wyniki kształcenia dzieci w późniejszym okresie, podczas gdy np. w przypadku gdy wskaźnik zatrudnienia kobiet jest wyższy od średniej UE, a oboje rodzice mają prawo do urlopu rodzicielskiego, dzieci z gospodarstw domowych znajdujących się w niekorzystnej sytuacji łatwiej mogą osiągnąć dobre wyniki w nauce.
Oznacza to, że o ile nie zapewnimy wysokiej jakości usług sprzyjających włączeniu społecznemu, opieka i edukacja od najwcześniejszych lat życia pozostanie środkiem umożliwiającym dzieciom z najbogatszych domów osiągnięcie pełnego potencjału, a nie zmniejszającym nierówności i eliminującym wykluczenie społeczne.
Jako grupa postępowa wzywamy do systemowej transformacji. Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem nie powinny być już uzależnione od zapotrzebowania; chodzi o to, by od tej pory każdemu dziecku przysługiwał zagwarantowany prawnie i społecznie dostęp do tych usług, co zapisane będzie w prawodawstwie europejskim.
UE dysponuje potencjałem w zakresie innowacji politycznych i siłą polityczną, aby ułatwić przejście do nowej epoki wsparcia i rozwoju dla wszystkich europejskich dzieci oraz rozwiązać problem tak uporczywych tendencji w zakresie nierówności. Dlatego też, jako postępowi liderzy, naukowcy i działacze z całej Europy, przedstawiamy naszą wizję Unii na rzecz Dzieci, która opiera się na następujących celach:
1. Szybkie wejście w życie europejskiej gwarancji dla dzieci. Wielu posłów do Parlamentu Europejskiego i cała postępowa frakcja wezwali do ustanowienia europejskiej gwarancji dla dzieci w celu rozwiązania wielowymiarowych aspektów ubóstwa dzieci.
Gwarancja dla dzieci zapewniłaby każdemu europejskiemu dziecku dotkniętemu lub zagrożonemu ubóstwem dostęp do wysokiej jakości i bezpłatnej opieki nad małymi dziećmi, a także do opieki zdrowotnej, edukacji, godnych warunków mieszkaniowych i odpowiedniego żywienia. Trwają negocjacje i należy dołożyć wszelkich starań, by gwarancja dla dzieci stała się integralną częścią polityki UE. Obejmuje to specjalny budżet w wysokości 20 mld EUR oraz wiążące zobowiązania finansowe dla państw członkowskich w ich programach krajowych EFS+.
2. Stworzenie ekosystemu inwestycyjnego dla europejskich dzieci, począwszy od właściwego planowania finansowania instrumentu „Next Generation EU”. Ponieważ skutki pandemii dotykają szczególnie dzieci, Unia na rzecz Dzieci musi znaleźć się w centrum europejskiej strategii naprawy gospodarczej. Wymaga to ponownego dostosowania krajowych planów naprawy gospodarczej do usług opiekuńczych na rzecz przyszłych pokoleń w Europie.
Ekosystem inwestycyjny dla europejskich dzieci powinien opierać się na gwarancji dla dzieci, Instrumencie na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, funduszach strukturalnych i środkach krajowych w celu zwiększenia skuteczności świadczenia wysokiej jakości i sprzyjających włączeniu społecznemu usług wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem dla wszystkich, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i rodzin znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.
3. Zagwarantowanie równego dostępu do wysokiej jakości i sprzyjającej włączeniu społecznemu wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem dla wszystkich. Prawo europejskie powinno zapewniać powszechne i przystępne cenowo usługi publiczne dla wszystkich oraz specjalne środki dla dzieci znajdujących się w niekorzystnej sytuacji i dzieci zagrożonych. Promowanie jakości i włączenia społecznego jako główne priorytety. Oznacza to: i) zapewnienie nauczycielom godziwej płacy i odpowiedniego szkolenia, tak aby mogli wyposażyć następne pokolenie Europy w umiejętności niezbędne do odniesienia sukcesu w XXI wieku; ii) wzmocnienie usamodzielnienia się dzieci i zachęcenie ich do zaangażowania się w zmiany; iii) ułatwienie zaangażowania rodziców i społeczności; iv) wykorzystanie synergii wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem z polityką ochrony socjalnej i zatrudnienia. W celu rozwiązania problemu nierówności strukturalnych jako czynnika ryzyka dla rozwoju dzieci, kluczowe znaczenie mają następujące środki: wsparcie dochodów, aktywna polityka rynku pracy zwracająca szczególną uwagę na zatrudnienie kobiet, godziwe minimalne wynagrodzenie za pracę ustalone prawem lub w drodze negocjacji zbiorowych oraz odpowiedni i neutralny pod względem płci urlop rodzicielski.
Pandemia COVID-19 spowodowała nowe i dramatyczne wyzwania dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji. Jako eksperci, działacze i decydenci polityczni uważamy, że nadszedł czas, aby Europa podniosła poprzeczkę; stąd nasz pilny apel o Unię na rzecz Dzieci. Innymi słowy, wzywamy UE do spełnienia oczekiwań jej obywateli i zapewnienia dobrobytu nie tylko poprzez unię bankową, unię rynków kapitałowych, unię energetyczną i inne formy współpracy gospodarczej, ale także poprzez unię społeczną, która przykłada duże znaczenie do dobrobytu wszystkich dzieci.
